Het GoNano-project is opgezet rondom de aanname dat nanotechnologie eerder geaccepteerd zal worden wanneer maatschappelijke waarden en zorgen in ogenschouw genomen worden in het beginstadium van de innovatie. Om deze aanname te testen, zal GoNano verschillende zogeheten co-creatie activiteiten organiseren op drie verschillende gebieden waar nanotechnologie wordt toegepast (Voedsel, Gezondheid en Energie). Deze activiteiten omvatten online consultaties, een burgerparticipatie bijeenkomst, en workshops met belanghebbenden. Meer informatie hierover kunt u vinden bij de algemene informatie over GoNano.
De co-creatie activiteiten op het gebied van Voedsel worden geleid door onze Tsjechische partner, Technology Centre of the Czech Academy of Sciences (TC CAS). TC CAS zal een serie burger- en stakeholderworkshops organiseren in Tsjechië om de publieke opvattingen te achterhalen en deze mee te nemen in het onderzoek en innovatie van nanotechnologie in de voedsel sector.
Nano en voedsel
Er zijn veel verschillende mogelijkheden van toepassingen van nanotechnologie in de voedselproductieketen. In bijvoorbeeld de voedselverwerking, kunnen nanodeeltjes gebruikt worden ter verbetering van de smaak, textuur, en voedingswaarde. Voedselverpakkingen is een ander toepassingsgebied: hier kunnen antimicrobiële verpakkingen gebruikt worden om voedsel langer vers te houden, of signalerende moleculen die een waarschuwingssignaal geven wanneer voedsel is besmet. In de landbouwsector kunnen nanodeeltjes gebruikt worden voor een gerichte toediening van chemicaliën, wat het gebruik van pesticiden vermindert. De mogelijkheid om afzonderlijke moleculen te maken, opent nieuwe kansen op het gebied van ‘functioneel voedsel’: voedsel dat specifiek ontworpen is ter bevordering van de gezondheid. Dit zijn maar een paar voorbeelden van de mogelijkheden die toepassingen van nanotechnologie op het gebeid van voedsel met zich meebrengen. Voor een uitgebreidere beschrijving hierover is het boek Nanotechnology Applications in Food van Alexandru Grumezescu en Alexandra Opre een aanrader. Of het artikel ‘what you need to know about nano-food’ dat in The Guardian is verschenen.
Veiligheid en nanotechnologie
Naast alle kansen, brengen de toepassingen van nanotechnologie in voedsel ook uitdagingen met zich mee. Het vaststellen van voedselveiligheid is hier één van. Het domein van voedsel is sterk gereguleerd, wat inhoudt dat de acceptatie van nieuwe voedingsproducten en –processen afhangt van een zeer uitgebreide veiligheidstoetsing. Maar bij nanodeeltjes, die in allerlei verschillende vormen komen, is het erg lastig om tot conclusies over hun veiligheid te komen. Ondanks het intense onderzoek op het gebied van nanoveiligheid, zijn er nog steeds vragen, zelfs voor de meest voorkomende nanodeeltjes (zoals nanosilica) in voedsel. Dit geldt nog veel meer voor nieuwe nanodeeltjes die in de toekomst op de markt kunnen komen als nanotechnologie zich verder ontwikkelt.
De exacte rol van nanotechnologie in de voedselproductie is lastig vast te stellen. De Woodrow Wilson Nanotechnology Consumer Product Inventory heeft op dit moment 118 producten vastgesteld in de categorie ‘eten en drinken’: http://www.nanotechproject.org/cpi/browse/categories/food-and-beverage/, maar het kunnen er meer zijn. Deels door bezorgdheid over hoe het publiek zou kunnen reageren, is de voedselindustrie voorzichtige geweest om nanotechnologie aan hun producten te linken.
Innovatiebeleid
Dit suggereert dat de attitude van het publiek een belangrijke factor is voor het introduceren van nanotechnologie in de voedselproductie. Uit een vragenlijst van het Europese project NanoDiode bleek inderdaad dat Europese burgers over het algemeen positief staan tegenover nanotechnologie, maar behoedzamer zijn wanneer om de toepassing in voedsel of cosmetica gaat. De lastige verhouding tussen technologische innovaties en voedsel is ook aangetoond in andere opinieonderzoeken, zoals bijvoorbeeld de recente Eurobarometer over de publieke opinie ten aanzien van innovaties, wetenschap en technologie.
Publieke opinies zijn niet alleen vastgesteld op basis van de afwezigheid van een duidelijk aan te wijzen risico, maar ook door onderliggende morele en politieke overwegingen. Naast de vraag van ‘is het veilig?’, spelen diepere vragen mee over de rol van technologie in onze maatschappij. Moeten we bijvoorbeeld met technologische innovaties de dreigende globale diabetes epidemie (door bijvoorbeeld het produceren van gezondere mayonaise) aanvechten, of kunnen we ons beter richten op het veranderen van de levensstijl (minder eten van mayonaise in dit geval)?
Co-creatie
Het Technology Centre of the Czech Academy of Science (TC CAS) zal een serie burger- en stakeholderworkshops organiseren in Tsjechië, om de opvattingen te achterhalen en deze mee te nemen in het onderzoek en innovatie van nanotechnologie en voedsel. Twee andere GoNano partners, Universiteit Twente (UT) en de Europese afdeling van de Royal Melbourne Institute of Technology (RMIT), organiseren parallelle co-creatie sessies op het gebied van respectievelijk Gezondheid en Energie.